Bir Varlıktaki Canlılık

Hayat veya canlılık dediğimiz şey nedir? Bir zürafayı cansız nesnelerden ayıran ne olabilir?

Yaşam dediğimiz kavram gerçekten çok derin bir konu. Konunun derinliğini anlamak için öncelikle evrene atom dizilimlerinden oluşan bir doku olarak bakmanızı, diğer bir deyiş ile evreni çoğunlukla fiziksel bir olgu olarak görmenizi tavsiye ederim. Konuya böyle yaklaştığınızda yaşam çok büyülü geliyor insana. Birazdan bunu yapmanıza yardımcı olmaya çalışacağım.

İçinde bulunduğumuz metreler mertebesindeki evrende bir "canlı"ya söz gelimi bir zürafaya baktığınızda, fiziksel olarak hareket halinde bir varlık, bir yapı görürsünüz. Çerçevemizi ufaltırsak ve mikro metreler mertebesine inersek baktığımız aynı canlının (zürafa) aslında bir hücreler dokusu olduğunu görürüz. Ve burada da birbirleriyle etkileşim halindeki, hareket halindeki moleküler yapıları görürsünüz. Çerçeveyi bir tık daha ufaltırsak ve nano metreler mertebesine inersek, aynı canlının (hücrenin) aslında bir atomlar dokusu olduğunu görürüz. Ve her ne kadar atomların etrafında dönüp duran elektron hareketi olsa da aslında atom yapısı hareket halinde değildir. Bulunduğunuz mertebede artık "yaşam" veya "canlı" diye tabir edebileceğiniz bir yapı yoktur.

O halde bu cansız atomlar nasıl oluyor da bir canlılık ortaya koyabiliyor? Cevap ise kimyada saklıdır. Atomların birleşerek oluşturduğu moleküler yapılar aslında kimyasal yasalarla var edilir ve varlığı sürdürülür. Sonuçta bu moleküler yapıların birbiri ile etkileşimlere giriş şekilleri de doğal olarak kimyasaldır. Buradan tüme varacak olursak, bir yapıda canlılık özelliği aslında moleküler düzeyde gerçekleşen kimyasal etkileşimler ile sağlanır.

Tekrar metreler mertebesine dönersek; gözünüzün önünde ağaç yapraklarını kemiren bu zürafadaki canlılık, aslında burada rakamsal olarak ifade dahi edemeyeceğim sayısız kimyasal etkileşimin sonucudur.

Ancak yine de tek başına bu bakış açısı canlılığı tümüyle açıklayamaz. Örneğin canlılığını yitirmiş bir bedende çürüme dediğimiz olgu oluşur. Moleküler düzeyde beden hala kimyasal reaksiyonlar geçirerek biyolojik sürecini devam ettirir. Ancak biz bedeni canlı diye sınıflandırmayız. Bu noktada canlılığı açıklamak için işin içine farklı yaklaşımları da eklemek zorunluluktur. Bu yazıdaki yaklaşımın amacı canlılığın kimyasal boyutuna dikkat çekmekti.